January z Sassari

Diakon i męczennik – wspominany 25 października.

Święty January z Sassari – diakon na Sardynii. Zamęczony w czasie prześladowań za cesarza Dioklecjana. Zginął ścięty w 303 roku w Turris, dziś Porto Torres na Sardynii we Włoszech.

January wraz ze świętymi Gawinusem i Protem należy do grupy Męczenników z Porto Torres.

Gawin był żołnierzem, któremu według tradycji powierzono pilnowanie księdza Protusa i diakona Januarego. Ci dwaj urodzili się zatem w Sassari na Sardynii, zostali konsekrowani w Rzymie przez rzymskiego biskupa Gajusza i odesłani do ojczyzny. W czasie prześladowań chrześcijan za cesarza Dioklecjana zostali aresztowani na rozkaz prefekta Barbarusa. Będąc w więzieniu nawrócili Gawina na wiarę chrześcijańską, przez co został wraz z nimi ścięty.

Największy romański kościół na Sardynii poświęcony Gawinowi i jego towarzyszom jest w Porto Torres. W jego krypcie znajdują się ich rzekome relikwie, które odnalazł arcybiskup Sassari w 1614 roku. W rzekomym miejscu ścięcia na wschód od Porto Torres stoi stary kościół Santu Bainzu Ischabizzaddu (korsykański: św. Bainzu Męczennik), nieco dalej w kierunku miasta kościół San Gavino a Mare w miejscu pochówku. Co roku 3 maja odbywa się tam procesja.

W bazylice św. Gawinusa w Porto Torres XVII-wieczny malarz przedstawił męczeństwo Gawinusa, Prota i Januarego; pierwszy z nich jest w rzymskim mundurze wojskowym, dwaj pozostali w strojach kościelnych, starszy brodaty Proto i młody Januariusz [Fot. 2.]

Anonimowy autor XII-wiecznej „Passio”, pochodzącej z opactwa w Clairvaux, mógł wykorzystać nieliczne szczegóły podane w VI-wiecznej „Martirologio Geronimiano”, tj. ich imiona, miasto i datę męczeństwa. Gawinus został ścięty 25 października ok. 303 r. w czasie prześladowań Dioklecjana; Prota i Januarego spotkał ten sam los, dwa dni później.

„Passio” opowiada, że Prot kapłan i Januarius jego diakon, urodzili się na Sardynii i wychowali w Turris (później Turres, a następnie Porto Torres), założonym w 46 r. p.n.e., położonym w Zatoce Asinara, naprzeciwko wyspy o tej samej nazwie; i głosili Ewangelię na górze Agellus, w czasie kiedy ukazały się edykty Dioklecjana i Maksymiana, dotyczące prześladowania chrześcijan.

Niektórzy miejscowi poganie, rozgniewani ich obecnością, udali się na Korsykę, gdzie przebywał Barbarus, wysłany na obie duże wyspy w celu egzekwowania cesarskiego edyktu, i tam potępili ich obecność.

Barbaro kazał ich aresztować i przyprowadzić do siebie, a na ich przekonujące odpowiedzi nakazał zabrać Prota na wyspy Cuniculariae (archipelag La Maddalena), natomiast Januarego zatrzymał w nadziei na jego nawrócenie.

Przeniósłszy się do Turris na Sardynii, pryncypał Barbaro sprowadził Prota, uwięził go z Januarym i ponownie próbował przekonać do powrotu do pogaństwa.

Gdy zaciekle odmawiali, kazał ich torturować, raniąc ich ciało żelaznymi gwoździami; następnie ranni, zostali umieszczeni w więzieniu, pod opieką prostego żołnierza imieniem Gawinus; żołnierz ten, którego idee nie były wrogie chrześcijanom, był pod wrażeniem ich zachowania oraz słów i uwolnił ich, prosząc jedynie, aby pamiętali o nim w swoich modlitwach.

Dwaj uciekinierzy opuścili miasto i schronili się w jaskini; następnego dnia pryncypał Barbaro kazał przyprowadzić do niego obu więźniów, ale żołnierz Gavino, wyznając, że jest chrześcijaninem, przyznał się, że ich uwolnił.

Natychmiast skazano go na śmierć, a gdy prowadzono go na miejsce tortur, po drodze spotkał chrześcijankę, która często go przygarniała, ta dała mu welon, aby zasłonić oczy; Gavino został ścięty w pobliżu morza, a jego ciało rzucono z klifów w fale, gdzie zniknęło.

Po śmierci Gawinus ukazał się Kalpurniuszowi, mężowi chrześcijanki i oddał mu pożyczony welon, nakazując mu zwrócić go żonie.

Gdy mężczyzna wrócił do domu, zastał żonę płaczącą nad śmiercią Gawinusa, lecz Kalpurniusz nie mógł w to uwierzyć, gdyż spotkał go na drodze, do tego stopnia, że dał mu dla niej welon; ale gdy tylko welon został rozwinięty, zorientowali się, że jest splamiony krwią.

Wtedy to męczennik Gawinus ukazał się dwóm uciekinierom w jaskini, zapraszając ich do powrotu do Turris, aby tak jak on ponieść męczeństwo; Prot i January byli posłuszni. Wrócili i zostali ścięci 27 października ok. 303 roku, a ich ciała pogrzebane.

Kapłan Prot i diakon January upamiętniani są 25 października. W 𝘔𝘢𝘳𝘵𝘺𝘳𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘶𝘮 𝘙𝘻𝘺𝘮𝘴𝘬𝘪𝘮 pod datą 25 października czytamy: „W Torre w Sardynii pamiątka św. Prota, kapłana, i Januarego, diakona. Posłani przez papieża Kajusa na tę wyspę, zostali zamęczeni na śmierć za panowania cesarza Dioklecjana.”

Fot. 1. Święci – żołnierz Gawinus, kapłan Prot i diakon January – Męczennicy z Porto Torres

Fot. 2. Męczeństwo Gawina z Januarym i Protem w bazylice San Gavino w Porto Torres

Fot. 3. Fasada katedry w Sassari z jej patronem Mikołajem z Miry (na górze) oraz Protem, Gawinem i Januarym (od lewej)

Fot. 4. Leżące postacie (od lewej) Prota, Gawina i Januarego w bazylice San Gavino w Porto Torres

Fot. 5. Prot, Gawin i January (od lewej), w bazylice San Gavino w Porto Torres