Diakon i męczennik – wspominany 9 października.
Eleuteriusz (zwany także Eleutherius) – diakon – został ścięty w Paryżu około 258 r. wraz ze swym biskupem Dionizym, oraz prezbiterem Rustykiem z którym to pomagał biskupowi w jego pracy misyjnej.
Według relacji Grzegorza z Tours, Dionizjusz został wysłany jako misjonarz do Galii przez rzymskiego biskupa Fabianusa około 250 roku wraz z sześcioma towarzyszami. Dionizy (lub Denis, jak się go również nazywa) urodzony i wychowany w Italii, wysłany jako misjonarz do Galii (obecnie Francja) wraz z sześcioma innymi biskupami. Bazą misyjną Dionizego stała się wyspa na Sekwanie w pobliżu miasta Lutecia Parisiorum, które później stało się Paryżem. Z tego powodu jest znany jako pierwszy biskup Paryża i apostoł Francji. Gdy zaczął tam głosić kazanie, rzymski namiestnik nakazał go aresztować i kazał obciąć głowę, zgodnie z tradycją, w miejscu późniejszej Kaplicy Męczenników / St-Denis, a dzisiejszej Krypty w St-Denis.
Z kolei w galijskiej wersji martyrologium przypisywanego Hieronimowi wspomina się także o dwóch towarzyszach cierpień biskupa Dionizego, kapłanie Rustyku i diakonie Eleutheriusie. Najstarsza wzmianka o jego cierpieniach, pochodząca z około 520 r., mówi o konsekracji Dionizego przez Klemensa I, wysłaniu go z dwoma towarzyszami i egzekucji u bram Paryża. Opowieść o cierpieniu, która powstała prawdopodobnie za czasów opata Fulrada, utożsamia Dionizego z Dionizym Areopagitą.
Podczas prześladowań chrześcijan za panowania cesarza Waleriana, po długim uwięzieniu zostali poddani torturom, a następnie ścięci na wzgórzu Montmartre w Paryżu (stąd francuska nazwa Montmartre pochodząca od łacińskiego 𝘔𝘰𝘯𝘴 𝘔𝘢𝘳𝘵𝘺𝘳𝘪𝘶𝘮 oznaczająca górę męczenników). Ich ciała wrzucono do rzeki. Ciało Dionizego zostało wydobyte z Sekwany przez jego konwertytów i pochowane poza miastem, gdzie król Dagobert ufundował później opactwo i gdzie wzniesiono kościół pod jego wezwaniem. Kaplica zbudowana nad jego grobem rozrosła się w Bazylikę Saint-Denis, na dzisiejszym północnym przedmieściu Paryża, gdzie od X wieku aż do rewolucji chowano królów Francji.
Według legendy św. Dionizy po ścięciu powstał podnosząc obciętą głowę (często jest tak przedstawiany w sztuce sakralnej) i przeszedł przez zgromadzony tłum gapiów. Następnie miał przebyć kilka kilometrów otoczony śpiewającym chórem aniołów, dopiero gdy napotkał pobożną kobietę Katullę, przekazał jej swą głowę i padł martwy. Kobieta zabrała głowę męczennika, by ukryć ją w swym domu. Zdarzenie miało potwierdzić wielu świadków. Świętego Dionizego pochowano na placu 𝘝𝘪𝘤𝘶𝘴 𝘊𝘢𝘵𝘶𝘭𝘭𝘪𝘢𝘤𝘶𝘴.
W 𝘔𝘢𝘳𝘵𝘺𝘳𝘰𝘭𝘰𝘨𝘪𝘶𝘮 𝘙𝘻𝘺𝘮𝘴𝘬𝘪𝘮 pod datą 9 października czytamy: „W Paryżu dzień zgonu św. Dionizego Areopagity, biskupa, św. Rustyka, kapłana, i św. Eleuteriusza, diakona. Dionizy otrzymał chrzest św. od św. Pawła apostoła i został wyświęcony na pierwszego biskupa Aten. Później przybył do Rzymu, skąd papież Klemens wysłał go do Francji celem głoszenia Ewangelii. Przybywszy do Paryża, wypełniał powierzony mu urząd przez kilka lat z zapałem i wiernością, aż został schwytany, umęczony i stracony razem z towarzyszami.”.
Na fotografii widoczna jest figura św. biskupa Dionizego z głową w rękach, z portalu katedry Notre-Dame w Paryżu.
opr. dk. Krzysztof Kaput